«Тры хвіліны на развітанне з жонкай. Бывай, Грузія!»

Сям’я Арцёма вымушаная была ўцякаць з роднай краіны. Тры гады муж, жонка і іх дзіця пражылі ў Батумі, а 2 красавіка падчас візарана ў Сарпі Арцёму адмовілі ва ўездзе ў Грузію. Падстава — «іншыя прычыны».

— Пры выездзе з Грузіі памежнік доўга разглядаў мой пашпарт, яго сфатаграфавалі, адаслалі камусьці на WhatsApp, — распавёў Арцём «Салідарнасці». — Пры ўездзе таксама доўга супрацоўніца хмурылася, гледзячы на манітор, спачувальна ўздыхала, потым прыйшоў іншы памежнік і сказаў, што ва ўездзе мне адмоўлена. Тры хвіліны на развітанне з жонкай. Бывай, Грузія!

Памежнік сказаў Арцёму, што не ведае прычыны, паводле якіх яму забаронены ўезд у краіну. Маўляў, у нас праграма, яна выдае вам адмову. У дакуменце, які выдалі Арцёму, пазначаныя «іншыя прычыны».

Спачатку беларус думаў паспрабаваць перасячы грузінскую мяжу праз іншы памежны пункт праз Арменію, але пасля размовы з праваабаронцам Раманам Кісляком зразумеў, што ў гэтым няма сэнсу.

Цяпер Арцём у Турцыі, жыве ў матэлі, а яго сям’я — у Батумі. Ім патрэбная падтрымка ў атрыманні візаў у ЕС, бо дарога дадому адрэзаная праз палітычны пераслед на радзіме.

Арцём з жонкай і сынам з’ехалі ў Грузію ў жніўні 2022 года пасля чатырох вобшукаў, пяці судоў, арыштаў і штрафаў. У 2020 годзе муж з жонкай выходзілі на ўсе акцыі пратэсту ў сваім горадзе.

— Прымільгаліся. Сілавікі ўсе акцыі здымалі на відэа. Калі Рамана Бандарэнку забілі, ужо няшмат людзей выйшла. Мо чалавек 60. Як разыходзіліся, на ўдзельнікаў акцыі паляванне зладзілі.

Пасля гэтага дамоў пачалі прыходзіць — ноччу грукалі ў дзверы. Мы бачым — міліцыя — не адчыняем. Такія візіты працягваліся да студзеня 2021 года, калі яны ўжо прыйшлі з вобшукам выпільваць дзверы. Грукалі так, што стала зразумела, што гэтым разам яны не сыйдуць...

Першы раз мяне на трое сутак затрымалі за тое, што ў маёй фотакамеры знайшлі фотаздымкі, дзе мы катаемся на лыжах, і там быў здымак з БЧБ-сцягам. Палічылі гэта несанкцыянаванай акцыяй. 

Другі вобшук у нас адбыўся нібыта па тэрарыстычным артыкуле. Напярэдадні вайны мяне забралі трэці раз. Мы ішлі дадому з жонкай, нас ужо чакалі пад пад’ездам.

Мы прадчувалі, што вайна пачнецца. Улёткі расклейвалі. Мяркую, па тэлефонах нас запеленгавалі.

Арцём кажа, што бачыў гелікоптэры, якія стаямі ляцелі праз яго родны горад.

— Я бачыў, як яны ўсе зляталіся, і разумеў, што гэта вайна. Такога ніколі не было.

15 сутак мне тады далі. Напісалі, што клеілі налепкі з БЧБ — і гэта несанкцыянаваная акцыя.

Падчас апошняга вобшуку сілавікі разграмілі кватэру Арцёма.

— Нас знайшлі ў вёсцы, куды мы з'ехалі, да нас варваўся ГУБОП з аўтаматамі, — успамінае беларус. — Збілі мяне, прывезлі ў кватэру. Размяцелілі яе, абрабавалі. Пакралі ўсю мужчынскую туалетную ваду, асабістыя рэчы, нават пачку паперы для прынтэра знеслі...

І потым мяне затрымалі за непадпарадкаванне, нібыта не ўпускаў іх у кватэру, хаця я быў у кайданках, збіты, і ў кватэру яны мяне завялі самі. Цягнулі па лесвіцы як тэрарыста.

На судзе мяне спыталі: «А чаму вы нікому не казалі?» А каму мне што было казаць? Тым, хто мяне збіваў? Я ў камеры толькі праз два дні, абапіраючыся на сцены, паціху поўзаць пачаў.

…Калі везлі ў бусіку, на падлогу кінулі, рукі ў кайданках загадалі ўверх падняць, пачалі збіваць, я ім кажу: «Што вы робіце, фашысты?» Яны мацней пачынаюць збіваць, кажуць: «Ты поедешь с нами до Минска в такой позе, если будешь рот раскрывать».

Увесь час я быў у кайданках. Пакуль вобшук ішоў, адзін пытаўся: «Чего вам не хватало? Сколько ты зарабатываешь?» Я кажу: «Любая дыктатура сканчаецца вайной». — «Какой войной?» — «Напрыклад, такой вайной, як Пуцін вядзе з Украінай зараз».

Яны без каманды накінуліся з усіх бакоў і пачалі нагамі мяне збіваць. Сапраўды ў іх пункт на гэтым. Я разумею, што проста зэтнікі натуральныя, зондэркаманда. Мне тады стала канчаткова зразумела, у якім становішчы краіна. А дагэтуль мы чакалі нейкага часу Х. Ну, не можа гэта доўга цягнуцца.

Пасля чарговых сутак Арцём звязаўся з фондам BySol, спытаў параду.

— «Чатыры вобшукі, вы што? З’язджайце хутка адтуль і пажадана не праз беларускую мяжу». Я і так разумеў, што трэба з’язджаць.

Адкрыць візу ў Польшчу ў Арцёма не атрымалася, бо была чарга на запіс, а пасярэднік, да якога звярнуліся, не здолеў дапамагчы і вярнуў грошы.

У жніўні 2022-га сям’я Арцёма апынулася ў Батумі.

— На жыццё ў Грузіі хапала, таму і хацелі застацца, — тлумачыць беларус. — Цяпер у нас няма іншых варыянтаў, апроч як ехаць у ЕС.

Нагадаем, гэта не першы выпадак, калі грузінскія ўлады адмаўляюць ва ўездзе грамадзянам Беларусі. Таксама праваабаронцам невядома ніводнага выпадка, калі Грузія дала статус міжнароднай абароны беларусам, якія звярталіся ў Дэпартамент міграцыі МУС.

Усе яны атрымалі адмовы паводле дзвюх прычын: чалавека прызнавалі «пагрозай для нацыянальнай бяспекі Грузіі» або адмаўлялі паводле таго, што «у Беларусі няма вайны і масавых парушэнняў правоў чалавека».